Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma veya Çıkarılma | İstanbul
Ortaklıktan Çıkma Davası
Ortaklıktan Çıkma Davası, belirli haklı sebeplerin varlığı halinde bir ortağın ortaklıktan çıkmak için açtığı dava türüdür.
Bu dava çıkılması istenen ortalık ilişkisine göre farklı şekillerde ve farklı mahkemelerde görülmektedir.
Türk Ticaret Kanununda düzenlenen ticaret şirketlerinden ortaklıktan çıkma halleri her bir şirket için ayrıca düzenlenmiştir.
TTK MADDE 639
“Ortaklardan biri şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkma istediği veya haklı sebeplerden dolayı çıkma davası açtığı takdirde, müdür veya müdürler gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar ederler.
Diğer ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde;
a) Şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerliyse, kendisinin de çıkmaya katılacağını müdürlere bildirmek,
b) Açacağı bir dava ile haklı sebepler dolayısıyla çıkma davasına katılmak, hakkına sahiptir.
Çıkan tüm ortaklar, esas sermaye payları ile orantılı olarak, eşit işleme tabi tutulurlar.
Şirket sözleşmesindeki hüküm sebebiyle veya haklı bir sebebin varlığı dolayısıyla bir ortağın şirketten çıkarılması hâlinde bu hüküm uygulanmaz.
Anonim şirketlerde ortaklıktan nasıl çıkılır?
-Anonim şirket türlerinde pay sahipleri Türk Ticaret Kanunu’nda belirlenen şartlara göre ortaklıktan çıkma hakkını elde eder. Yasa, pay sahibinin şirketteki ortaklık ilişkisini, payını hakim şirket veya teşebbüse satarak kullanabildiğini belirtir.
-Halka açık ortaklıklar için ise pay sahibi, payları belirli bir oranın üzerindeki diğer pay sahibine kendi payını satıp ortaklıktan ayrılabilir. Bu durumda ortaklıktan ayrılma, pay sahibinin “çıkma hakkı” veya “satma hakkı” olarak isimlendirilir. Pay sahibine, halka açık şirketin önemli nitelikte işlemleri için ayrılma hakkı sunulur.
-Sermaye Piyasası Kanunu’nun 23. maddesinde bu önemli kararları şöyle sıralar:
Halka açık ortaklıkların birleşme ve bölünme işlemlerinde taraf olması
Tür değiştirme ya da sona erme kararı
Mal varlığının bütününü ya da büyük kısmını devretmesi ya da önemli ölçüde değiştirmesi
İmtiyaz öngörmesi
Mevcut imtiyazların kapsam veya konusunu değiştirerek borsa kotundan çıkması
-Genel kurula katılıp olumsuz oy kullanan ve bu oyları tutanağa işleten pay sahipleri, kendilerine ait payları halka açık ortaklığa satıp devredebilir. Bu sayede ortaklıktan çıkmış olurlar.
-Bunun haricinde, pay sahibinin genel kurul toplantısına katılmasına haksız şekilde engel olunması ile davet ya da gündemin ilanı gibi unsurların usulsüzce gerçekleşmesi durumunda olumsuz oy ve muhalefet şerhi gerekli görülmeden ayrılma hakkı doğacaktır.
Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma veya Çıkarılma
Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarma
Serbest Piyasa Kanununun 27. maddesine göre, pay alım teklifi neticesinde ya da birlikte hareket edecek şekilde elde edilmiş olan payların, kurul tarafından belirlenen orana ya da bu orandan da fazlasına ulaşması söz konusu olabilir. Kurulun belirlediği oranlarda payı bulunan çoğunluğun, azınlıkta kalan pay sahiplerini çıkarma hakkı doğar.
Pay sahiplerinden çıkarma hakkı bulunanlar, kurulun belirlediği süre içerisinde, halka açık olan ortaklığın oluşturduğu genel kurulda azınlık olarak kalan pay sahiplerinin hak ettiği payları iptal edebilmesi ve bu payları temsil eden yeni payların çıkarılıp kendisine satılmasını talep etme hakkına sahiptir.
Serbest Piyasa Kanununa göre pay bedelini belirlemek için toplantı düzenlenir ve burada kurul kararı verilir. Borsada işlem görmeyen payların satış fiyatı ile ilgili uygulamalar kurul tarafından belirlenir.
Çıkarma hakkına ilişkin maddeye göre, bu hakkın kurul tarafından belirlenen oranlarda olacağı hallerde, söz konusu pay sahibi de çıkma hakkına sahip olur. Buna göre, pay sahiplerinden azınlıkta kalanlar, kurulun belirlediği sürede ve oranda diğer pay sahiplerinden paylarını adil olan bedel karşılığında almasını talep edebilir. Yani, belirli oranda payı elinde bulunduran şahsın çıkarma hakkı ve azınlık olarak kalan pay sahibinin satma hakkı kanunda birlikte düzenlenir.
Limited şirketlerde ortaklıktan nasıl çıkılır?
-Bu konuya ilişkin şartları Türk Ticaret Kanunu’nun 638. maddesi düzenler. Şirket sözleşmesi kapsamında çıkma hakkı bir şarta bağlanmadan düzenlenebilir. Ancak şarta bağlanarak düzenlenirse, çıkma hakkı bu şartlar gerçekleşince da oluşabilir.
-Şayet şirket sözleşmesinde çıkma hakkına dair bir koşuş yoksa pay sahibi, tek taraflı beyan ile ortaklıktan çıkabilir. Eğer çıkma hakkı sözleşmede bir koşula bağlıysa pay sahibinin talebi ile genel kurul buna dair karar alır.
-Genel kurul bu talebi kabul etmeme hakkına sahiptir. Eğer kabul etmezse pay sahibi, çıkma koşullarının gerçekleştiğini kanıtlamak üzere mahkemeye başvurabilir.
-Limited şirket sözleşmelerine sıkça eklenen ve çıkma hakkını düzenleyen nedenleri şöyle sıralayabiliriz:
Şirketin belli bir süre boyunca zarar etmesi
Karlılığın hedeflenmiş düzeye erişmemesi
Bazı ortakların taahhüt edilen sermaye payını ödememesi
-Bunların dışında haklı sayılan diğer nedenler şöyledir:
Ortaklar arasında güven sarsan, birlikte çalışmaya zorlayan olayların yaşanması
Şirketin zarar etmesi
Şirketin yönetiminin kötü olması
Bazı ortakların kar paylarını ödememesi
TTK MADDE 638
“Şirket sözleşmesi, ortaklara şirketten çıkma hakkını tanıyabilir, bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlayabilir.
Her ortak, haklı sebeplerin varlığında şirketten çıkmasına karar verilmesi için dava açabilir. Mahkeme istem üzerine, dava süresince, davacının ortaklıktan doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya davacı ortağın durumunun teminat altına alınması amacıyla diğer önlemlere karar verebilir.”
Limited Şirketten Çıkarılma
Çıkarılmada ortak kendi isteği ile değil, şirketin aldığı karar ile şirketten çıkmaktadır. Bu durum TTK m.640 gereği iki halde söz konusu olabilir. İlki yukarıda bahsettiğimiz şirketin sözleşmesinde öngörülen sebebin varlığı halinde ortaklık kararıyla çıkarma, diğeri ise haklı bir sebebin varlığı halinde mahkeme kararıyla çıkarılma durumudur.
Şirket sözleşmesinde bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceğine ilişkin hükümlerin öngörülmüş olması halinde; bu sebeplerin meydana gelmesiyle genel kurul o ortağın çıkarılmasına karar verebilir. Bu karar temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması halinde alınabilir.
Bir başka deyişle, ortaklıktan çıkarma hususunda karar alabilmek için oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun toplantıda hazır bulunması ve kararın da bu toplantıda temsil edilen oyların en az üçte ikisi ile alınması gerekir. Ancak çıkarılan ortak üç ay içerisinde bu karara karşı iptal davası açabilir (TTK 640/1-2).
Böyle bir hüküm esas sözleşmede yer almasa bile, şirketin istemi üzerine mahkeme kararıyla haklı sebebe dayanarak çıkarılması için dava açabilir. Hakim bu sebepleri dürüstlük kuralları, şirketin menfaati, ortağın davranışı gibi durumları göz önüne alarak karar verecektir.
TTK MADDE 640
“Şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir.
Çıkarma kararına karşı ortak, kararın noter aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde iptal davası açabilir.
Şirketin istemi üzerine ortağın mahkeme kararıyla haklı sebebe dayanılarak şirketten çıkarılması hâli saklıdır.”
TTK madde 640’i tamamlayıcı olarak TTK madde 621/1 h fıkrasında düzenlenene göre “Bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması.” genel kurul kararları, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması gerekmektedir.
TTK madde 641’e göre ise “(1) Ortak şirketten ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini istem hakkını haizdir. (2) Şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmeleri ayrılma akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilirler.”
Ayrılma Akçesi
Ortak şirketten ayrıldığı takdirde, şirket ana sermaye payından ayrılma akçesini isteyebilir. Ayrılma akçesi, ayrılma tarihindeki esas sermaye gerçek değerine göre hesaplanır.
Şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı ile birlikte ayrılma akçesi konusu da kanundakinden farklı bir biçimde düzenlenebilir.
Ortaklıktan Çıkma Davasında Dava Masrafları
Ortaklıktan Çıkma Davasında Dava Masraflarının belirlenebilmesi için çıkma payı olarak hesap edilecek tazminat tutarı bilinmelidir. Çıkma payının bu şekilde belirlenememesi halinde davanın belirsiz alacak davası olarak açılması gerekecektir.
Mahkeme Kararıyla Şirket Ortaklığından Çıkarma
Hukuk kurallarına göre haklı sebebin olması durumunda, çıkmada olduğu gibi ortaklık sözleşmesi kapsamı dışında, şirketin ortağı çıkarma hakkı doğmaktadır. Türk Ticaret Kanunu 640/3 uyarınca şirketin bu hakkı yalnızca dava yoluyla kullanabilmesi mümkündür. Böylelikle şirket ortağın aleyhinde şirket ortaklığından çıkarma davası açabilmektedir.
Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma ile İlgili Yargıtay Kararı
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2015/5107 K. 2015/12189 T. 18.11.2015
“Mahkemece iddia, savunma, tanık beyanları, bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre; şirket ortakları arasında anlaşmazlık bulunduğunun sabit olduğu, TTK 638/2 maddesi gereğince, davacının şirketten haklı sebeple ayrılma talebinin kabulü gerektiği, şirketin borca batık olması nedeniyle davacının davalı şirketten ayrılma akçesi olarak talep edebileceği herhangi bir miktarın bulunmadığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulü ile davacının davalı anonim veri ‘deki ortaklığından çıkmasına izin verilmesine, davacının ayrılma akçesi talebinin reddine karar verilmiştir.”
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2016/5994 K. 2018/1027 T. 13.02.2018
“Mahkemece uyulan Dairemiz Bozma ilamı, iddia, savunma ve tüm dosya kapsamına göre, hükmün davalı tarafın gayrimenkullerin değerinin fahiş olduğuna dair itirazların karşılanması için ek rapor alınması yönünde bozulduğu, bozma ilamı doğrultusunda düzenlenen raporlarla davacının talep edebileceği ayrılma payı miktarının 108.533,25 TL olduğu, taraflar arasında 23/01/2009 tarihli protokol düzenlendiği, bu protokol gereği
davalının davacıya ortaklık payı nedeniyle taksitler halinde ödemelerin devam ettiği, bu ödemelerin icrada nazara alınabileceği, çıkma izni istemi ve karşı davanın kesinleşmiş olduğu, bu nedenle bu istemler hakkında tekrar karar verilmesine yer olmadığı gerekçesiyle tahsilde tekerrür oluşturmamak üzere 108.533,25 TL ayrılma payının en yüksek banka reeskont faiziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.“
Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma veya Çıkarılma
