Uluslararası Özel Hukuk Kapsamında İş Sözleşmeleri
Günümüzde ülkeler arasındaki ekonomik, ticari, siyasi ve kültürel ilişkiler sıkılaştıkça bir ülkeden diğer bir ülkeye çalışmaya giden kişilerin sayısı da artmıştır. Bu kapsamda yabancılık unsuru taşıyan iş sözleşmelerine uygulanacak hukukun kapsamının belirlenmesi gerekir. Zira Türkiye işçi gönderen ülkelerin başında gelmektedir. Çok fazla sayıda Türk firması yabancı ülkelerle iş yapmaktadır. Buna bağlı olarak yabancı ülkelerdeki işlerinde genellikle Türk işçilerinden yararlanılır.
İş sözleşmeleri diğer borçlar hukuku sözleşmelerinden ayrılır. Zira tarafları arasında sosyal ve ekonomik anlamda bir eşitsizlik bulunmaktadır. İş sözleşmelerinde bir taraf emeğini koyarken diğer taraf sermayesini koyar. Dolayısıyla emeğini koyan taraf güçsüz konumda kalmaktadır. Bu nedenle iç hukukumuzda iş sözleşmelerinde taraflar arasındaki eşitsizliğin giderilmesi için kanunda ağırlıklı olarak emredici hükümler bulunmaktadır.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun’unda da iş sözleşmelerine uygulanacak hukukun kapsamı belirlenerek, iç hukukumuzda işçiye gösterilen hassasiyetin gerisinde kalınmamıştır.
Yabancılık unsuru taşıyan iş sözleşmelerini uygulanacak hukuk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun’un 27. maddesinde düzenlenmiştir.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun Uyarınca İş sözleşmeleri
İş sözleşmeleri
MADDE 27 – (1) İş sözleşmeleri, işçinin mutad işyeri hukukunun emredici hükümleri uyarınca sahip olacağı asgarî koruma saklı kalmak kaydıyla, tarafların seçtikleri hukuka tâbidir.
(2) Tarafların hukuk seçimi yapmamış olmaları hâlinde iş sözleşmesine, işçinin işini mutad olarak yaptığı işyeri hukuku uygulanır. İşçinin işini geçici olarak başka bir ülkede yapması hâlinde, bu işyeri mutad işyeri sayılmaz.
(3) İşçinin işini belirli bir ülkede mutad olarak yapmayıp devamlı olarak birden fazla ülkede yapması hâlinde iş sözleşmesi, işverenin esas işyerinin bulunduğu ülke hukukuna tâbidir.
(4) Ancak hâlin bütün şartlarına göre iş sözleşmesiyle daha sıkı ilişkili bir hukukun bulunması hâlinde sözleşmeye ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri yerine bu hukuk uygulanabilir.
Bu kanun uyarınca iş sözleşmesi hükmünün uygulanabilmesi için iş sözleşmesinin yabancılık unsuru taşıması gerekir.
İş Hukukunda Yabancılık Unsuru Nedir?
İşçinin veya işverenin yabancı olması, işverenin işletmesinin yabancı bir ülkede bulunuyor olması, işçinin işini genellikle yabancı bir ülkede yapıyor olması veya iş ilişkisinin yabancı bir ülke ile sürekli irtibatta olması halinde o iş sözleşmesinde yabancılık unsuru var demektir.
İş Sözleşmesinde Taraflar Uygulanacak Hukuku Seçebilir Mi?
Kanun hükmü uyarınca taraflar iş sözleşmesine uygulanacak hukuku belirleyebilir. Yani iş sözleşmesi uyarınca bir uyuşmazlık çıkması halinde hangi devletin hukuk kurallarına göre o uyuşmazlığın çözüleceğini sözleşmede belirleyebilirler. Toplu iş sözleşmelerinde de tarafların hukuk seçimi yapıp yapamayacağı Türk doktrininde tartışmalıdır. Aynı zamanda ilgili kanun maddesinde de toplu iş sözleşmesine yer verilmemiştir. Dolayısıyla maddenin kapsamı sadece bireysel iş sözleşmeleri için uygulama alanı bulur.
MÖHUK MADDE 27 – İş sözleşmeleri, işçinin mutad işyeri hukukunun emredici hükümleri uyarınca sahip olacağı asgarî koruma saklı kalmak kaydıyla, tarafların seçtikleri hukuka tâbidir.
Hukuk seçimi, iş sözlemlerinin özel niteliği gereği zayıf olan işçiyi korumak için işçi lehine olmak şartıyla sınırlı olarak tanımıştır. Sözleşmenin tarafları, diledikleri bir ülkenin hukukunu uyuşmazlıkların çözümü için seçebilirler. Ancak kanun hükmünde görüldüğü üzere, tarafların seçmiş olduğu hukuk, kanunda işçiye koruma sağlayan emredici hükümlerden daha az bir koruma sağlayamaz.
MÖHUK MADDE 27 (2) Tarafların hukuk seçimi yapmamış olmaları hâlinde iş sözleşmesine, işçinin işini mutad olarak yaptığı işyeri hukuku uygulanır. İşçinin işini geçici olarak başka bir ülkede yapması hâlinde, bu işyeri mutad işyeri sayılmaz.
Tarafların hukuk seçimi yapmamış olması halinde işçinin işini mutad olarak yaptığı işyeri hukuku uygulanır. Tarafların seçmiş olduğu hukukun işçiye sağladığı koruma; uygulanacak hukuku seçmemiş olsalardı tabi olacakları hukuktan daha az korumaya sağlayamaz. Bu durumda tarafların seçmiş olduğu hukuk işçiye daha az koruma sağlıyorsa işçinin tabi olduğu hukuk kuralları uygulama alanı bulabilir. Örneğin işçinin mutad iş yeri hukukuna göre kıdem tazminatı, seçilen hukukta öngörülenden daha yüksekse; seçilen hukuka rağmen, işçinin mutad işyerinin hukuk kuralları uygulama alanı bulur.
Uluslararası Özel Hukuk Kapsamında İş Sözleşmeleri
Mutad İş yeri Nedir?
İşçinin zaman ve içerik olarak işini ağırlıklı olarak ifa ettiği yer “mutad işyeri” olarak tanımlanır. İşçinin geçici olarak başka bir ülkeye iş yapmaya gitmesi halinde işçinin mutad işyeri değişmez. Örneğin işçinin sadece montaj yapması için geçici olarak yurtdışına gönderilmesi halinde işçinin mutad işyeri değişmemektedir.
Uluslararası Özel Hukuk Kapsamında İş Sözleşmeleri
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
