Uzlaştırmanın Şartları Nelerdir
Uzlaştırma, bir suçun işlenmesinden sonra yargılama sürecine girmeden, tarafsız bir arabulucu eşliğinde tarafların bir araya getirilerek, uyuşmazlığın çözülmeye çalışılmasıdır. Uzlaştırma hem soruşturma aşamasında hem de kovuşturma aşamasında yapılabilir.
Uzlaştırma Şartları
- Mağdurun veya suçtan zarar göre kişinin; gerçek veya özel hukuk tüzelkişisi olması gerekir. Kamu tüzel kişileri için uzlaştırma hükümleri uygulanmaz.
Özel hukuk tüzel kişileri; vakıf, dernek, şirket vb.
Kamu tüzel kişileri; belediye, bakanlık, kaymakamlık vb.
- Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi olan suçlar uzlaştırma kapsamındadır.
- Şikayete tabi olmayan suçlarda ise; kanunda o suça ilişkin uzlaştırma yoluna gidileceğine dair açık hüküm olması gerekir.
- Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda ve ısrarlı takip suçunda uzlaştırma yoluna gidilemez.
- Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte “aynı mağdura” karşı işlenmiş olması hâlinde de
uzlaşma hükümleri uygulanmaz.
- Suçun birden fazla faili varsa; sadece uzlaşan kişi uzlaştırma hükümlerinden yararlanır.
- İşlenen suçun mağduru veya suçtan zarar göreni varsa; uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için hepsinin uzlaşmayı kabul etmesi gerekir.
Uzlaşmanın sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz; açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılır.
Suça sürüklenen 18 yaşından küçük çocuklar bakımından; üst sınırı 3 yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar uzlaştırma kapsamındadır. suçun şikayete tabi olup olmaması önemli değildir. Önemli olan cezanın üst sınırıdır. Ancak kamu tüzelkişi aleyhine işlenen suçlarda uzlaştırma hükümleri uygulanmaz.
Soruşturma Aşamasında Uzlaştırma
Suçun işlenme haberini alan savcılık, soruşturmayı başlatır. Mağdur, şüpheli, tanık ifadeleri alınır, olay araştırılarak, deliller toplanır. Soruşturma sonucunda kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşmuşsa; dava açılmadan önce uzlaştırma prosedürü başlatılır. Fail, mağdur veya suçtan zarar gören kişi de soruşturma aşamasında uzlaştırma prosedürünün işlemesi talebinde bulunabilir.
CMK 253/4-Soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tâbi olması ve kamu davası açılması için yeterli
şüphenin bulunması hâlinde, dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir.
Savcılık dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderir. Bundan sonraki işlemler uzlaştırma bürosunda yapılır. Uzlaştırma bürosu; prosedürü işletir. Eğer anlaşma gerçekleşmezse, uzlaştırma bürosu savcılığı tarafından iddianame düzenlenir ve kamu davası açılır.
Mahkemede Uzlaştırma Nasıl Yapılır?
Kamu davası açıldıktan sonra kovuşturma konusu suçun uzlaşma kapsamında olduğunun anlaşılması halinde, kovuşturma dosyası, uzlaştırma bürosuna gönderilir.
Uzlaşma teklifini kim yapar?
Büro tarafından görevlendirilen bir uzlaştırmacı; taraflara uzlaşma teklifinde bulunur. Taraflardan reşit olmayan kimse varsa uzlaşma teklifi kanuni temsilciye yapılır. Uzlaştırmacı, uzlaşma teklifini açıklamalı tebligat veya istinabe yoluyla da yapabilir.
Uzlaşma için taraflara ulaşılamazsa ne olur?
Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle mağdura, suçtan zarar görene,
şüpheliye veya bunların kanunî temsilcisine ulaşılamaması halinde, uzlaştırma yoluna gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılır.
Uzlaşma teklifi kaç gün içerisinde kabul edilmelidir?
Taraflar, uzlaşma teklifinden itibaren 3 gün içerisinde uzlaşmayı kabul etmeleri gerekir. Aksi takdirde uzlaşma teklifi reddedilmiş sayılır. Uzlaşma teklifinde bulunulması halinde, kişiye uzlaşmanın mahiyeti ve uzlaşmayı kabul veya reddetmesinin hukukî sonuçları anlatılır.
Uzlaşma teklifinde bulunulması veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel değildir.
Uzlaştırmacının tarafsızlığında şüpheye düşülürse ne yapılabilir?
Bu Kanunda belirlenen hâkimin davaya bakamayacağı haller ile reddi sebepleri; görevlendirilen uzlaştırmacı hakkında da uygulanır. (CMK 23-24) Ör. uzlaştırmacının şüpheli ile eskiden evli olması.
Uzlaştırmacı “soruşturmanın gizliliği” ilkesine uygun davranmakla yükümlüdür. Uzlaştırma müzakereleri gizli olarak yürütülür.
Uzlaştırma süreci ne kadar sürede tamamlanır?
Uzlaştırmacı, dosya için görevlendirildiğinden itibaren 30 gün içerisinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırması gerekir. Sürenin yeterli gelmemesi halinde uzatılması da mümkündür. Uzlaştırma bürosu bu süreyi her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki kez daha uzatabilir.
Uzlaştırmanın Şartları Nelerdir?
Uzlaştırmaya kimler katılabilir?
Uzlaştırma müzakerelerine şüpheli, mağdur, suçtan zarar gören, kanunî temsilci, müdafi ve vekil katılabilir.
Uzlaştırma teklifi kabul edildikten sonra gidilmezse ne olur?
Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin kendisi veya kanunî temsilcisi ya da vekilinin müzakerelere katılmaması halinde, uzlaşmayı kabul etmemiş sayılır.
Uzlaştırma sırasındaki açıklamalar delil kabul edilir mi?
Uzlaşma sağlanamamış olsa dahi müzakereler sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz.,
Uzlaştırma sürecinde dava zamanaşımı işler mi?
Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenden birine ilk uzlaşma teklifinde bulunulduğu tarihten itibaren, uzlaştırma girişiminin sonuçsuz kaldığı ve en geç, uzlaştırmacının raporunu düzenleyerek uzlaştırma bürosuna verdiği tarihe kadar dava zamanaşımı ile kovuşturma
koşulu olan dava süresi işlemez.
Taraflar kendi kendine uzlaşabilir mi?
soruşturma ve mahkeme evresinde uzlaştırma prosedürü yetkili merciler tarafından kendiliğinden başlatılır. Taraflar uzlaşma teklifini reddetmiş olsalar bile sonradan uzlaştıklarını beyan edebilirler. Bu durumda taraflar uzlaşmanın gerçekleştiğine dair belge hazırlaması gerekir. Uzlaştıklarını gösteren belge ile en geç iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler. Cumhuriyet savcısı, uzlaşmanın, tarafların özgür iradelerine dayandığını ve edimin hukuka uygun olduğunu belirlerse raporu veya belgeyi mühür ve imza altına alarak soruşturma dosyasında muhafaza eder. Bu durumda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir.
Ancak mahkeme tarafından dosya uzlaşma bürosuna gönderildikten sonra uzlaşma gerçekleşmezse; tarafların daha sonra anlaşma imkanı yoktur. Yukarıda anlatılan istisna soruşturma aşamasında ve iddianame hazırlanana kadar geçerlidir.
Uzlaşmaya Tabi Suçlar Listesi
Uzlaştırmacı, müzakereler sırasında izlenmesi gereken yöntemle ilgili olarak Cumhuriyet savcısıyla görüşebilir; Cumhuriyet savcısı, uzlaştırmacıya talimat verebilir. Uzlaşma müzakereleri sonunda uzlaştırmacı, bir rapor hazırlayarak kendisine verilen belge örnekleriyle birlikte uzlaştırma bürosuna verir. Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde, tarafların imzalarını da içeren raporda, ne suretle uzlaşıldığı ayrıntılı olarak açıklanır. Uzlaştırma bürosu soruşturma dosyasını, raporu ve varsa yazılı anlaşmayı Cumhuriyet savcısına gönderir.
Uzlaşmanın Sağlanması Halinde Ne Olur?
Uzlaşma müzekkereleri sonucunda uzlaştırmacı, bir rapor hazırlayarak kendisine verilen belge örnekleriyle birlikte uzlaştırma bürosuna verir. Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde, tarafların imzalarını da içeren raporda, ne suretle uzlaşıldığı ayrıntılı olarak açıklanır. Uzlaştırma bürosu soruşturma dosyasını, raporu ve varsa yazılı anlaşmayı Cumhuriyet savcısına gönderir. Savcılık kendisine gelen raporu; uzlaşma işlemlerinin ve uyuşmazlığın çözümü için tarafların aralarında anlaşmış oldukları edimin hukuka ve ahlaka uygun olup olmadığını denetler. Tarafların aralarında anlaşmış oldukları edim tek seferde ödeme, taksitli veya süreklilik arz eden şekilde olabilir.
- Uzlaştırma sonucunda şüpheli edimini yerine getirmişse; savcı, “kovuşturmaya yer olmadığına” dair karar verir.
- Eğer edim, taksitli veya süreklilik arz eden şekildeyse ” kamu davasının açılmasının ertelenmesine” karar verilir. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez. Kamu davasının ertelenmesi en fazla 5 yıl olabilir. Dolayısıyla taksit süresi en fazla 5 yıl olmalıdır.
- Uzlaştırma tutanağı; uzlaşma süresince bütün müzekkerelerin yer aldığı bir belgedir. Uzlaşma tutanağı ilam niteliğinde belge kabul edilir. Bu nedenle tahsil için ilamlı icra başlatılabilir.
- Mahkeme aşamasında dosya uzlaştırma bürosuna gönderilmişse ve anlaşma sağlanmışsa; sanığın edimi yerine getirmesiyle birlikte “davanın düşmesine” karar verilir. Eğer edim, taksitli veya süreklilik arz eden şekildeyse ” hükmün açıklanmasının geri bırakılması” karar verilir.
- Uzlaşmanın sağlanması halinde daha sonra tazminat davası açılamaz. Zira uzlaşmanın sağlanması demek; zararın tazmin edildiği anlamına gelir.
- Uzlaşmanın sağlanması halinde uzlaştırma prosedürüne ait tüm giderler Devlet hazinesinden karşılanır.
Uzlaşmanın Sağlanamaması Halinde Ne Olur?
Uzlaştırmanın sonuçsuz kalması halinde tekrar uzlaştırma yoluna gidilemez.
Uzlaştırma Kapsamındaki Suçların Listesi
Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan;
- Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88),
- Taksirle yaralama (madde 89),
- Tehdit (madde 106, birinci fıkra),
- Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116),
- İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (madde 117, birinci fıkra; madde 119, birinci fıkra (c) bendi),
- Hırsızlık (madde 141),
- Güveni kötüye kullanma (madde 155),
- Dolandırıcılık (madde 157),
- Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (madde 165),
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234),
- Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239), suçları.
Şikayete tabi suçlar uzlaştırma kapsamındadır;
- İcra – iflas suçları,
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu (m.123/1).
- Hakaret Suçu (m. 125/1-2-3). Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu ve cumhurbaşkanına hakaret suçu uzlaştırma kapsamında olan suçlardan değildir.
- Kişinin hatırasına hakaret suçu (m. 130/1, 2). Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hatırasına hakaret suçu uzlaşma tabi olan suçlardan değildir.
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal Suçu (m. 132/1, 2, 3).
- Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (m.133/1, 2, 3).
- Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (m.134/1, 2).
- Kullanma hırsızlığı suçu (m.146/1).
- Mala zarar verme suçu (m.151/1, 2). Mala zarar verme suçunun nitelikli halleri de (m. 152/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişilerin zararına işlendiği takdirde uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
- İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçu TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlı olup uzlaşmaya tabidir. (m. 153/1).
- Hakkı olmayan yere tecavüz suçu TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır (m.154/1, 2, 3).
- Bedelsiz senedi kullanma suçu (m.156/1).
- Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hal uzlaştırma kapsamındadır (m.159/1).
- Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (m.160/1).
- Hileli iflas suçu (m. 161/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
- Taksirli iflas suçu (m. 162/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
- Karşılıksız yararlanma suçu (m. 163/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
- Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi (m. 164/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
- Bilgi vermeme suçu (m. 166/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
- Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu (m. 209/1).
- Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (m. 233/1).
Uzlaştırmanın Şartları Nelerdir?
Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
