Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali Davası Bingöl
KIYMETLİ EVRAKIN ZAYİ OLMASI
- Kıymetli evrakın zayi olması, söz konusu senedin hak sahibinin rızası olmadan elinden çıkması, çalınması, yırtılması, okunamayacak hale gelmesi, senedin zarar görmesi gibi hallerde mümkün olabilir. Kıymetli evrakın zayi olması halinde Türk Ticaret Kanunu ilgili 651. maddeye göre mahkeme tarafından senedin iptaline karar verilebilir.
İlgili Türk Ticaret Kanunu m.651’e göre,
Kıymetli evrak zayi olduğu takdirde mahkeme tarafından iptaline karar verilebilir. Kıymetli evrakın zayi olduğu veya zıyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi, senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir
KIYMETLİ EVRAKIN İPTALİNİN MAHKEMEDEN TALEP EDİLEBİLMESİ ŞARTLARI
- Senedin hak sahibinin elinden rızası dışında çıkmış ve kimde olduğunun bilinmiyor olması, zilyetliğinin kaybedilmesi veya kullanılamaz hale gelmesi, senedin zayi olması gerekir.
- Kıymetli evrak olan senet üzerindeki hak süresi itibariyle devam ediyor olmalıdır.
- Senet, kanunen iptali talep edilebilecek senetlerden olmalıdır.
- Senedin iptalini senet üzerindeki hak sahibi olan kişi mahkemeden talep edebilir.
SENEDİN İADESİ DAVASI
- Senet hak sahibinin elinden rızası dışında çıkmış olsa dahi kimin zilyetliğinde olduğu biliniyorsa, mahkeme tarafından hak sahibi kişiye verilen süre içerisinde senedin iadesine ilişkin dava açılmalıdır. İade davası süresi içinde açılmazsa, Türk Ticaret Kanunu m.763’e göre, mahkeme senedi bulunduran kişiye geri verir ve ödeme yasağını kaldırır.
“Elden çıkan poliçe mahkemeye sunulursa, mahkeme, iade davası açması için dilekçe sahibine uygun bir süre verir. Dilekçe sahibi bu süre içinde dava açmazsa, mahkeme, poliçeyi, sunmuş olana geri verir ve muhatap hakkındaki ödeme yasağını kaldırır.”
İPTALİ TALEP EDİLEMEYECEK SENETLER
- İptal davasının açılabilmesi için senet, kanunen iptali talep edilebilecek senetlerden olmalıdır. Banknot ve büyük miktarda çıkarılıp görüldüğünde ödenmesi gereken ve para yerine ödeme aracı olarak kullanılan ve belirli bedelleri yazılı olan diğer hamile yazılı senetlerin, devlet tarafından çıkarılan tahvillerin, ipotekli borç senetleri ve irat senetlerinin, banknotların iptaline karar verilemez. “Milli piyango senetleri zayi olsalar dahi iptali talep edilemez.”
Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali Davası Bingöl
KIYMETLİ EVRAKA ÖDEME YASAĞI KOYDURMA TALEBİ
- Kıymetli evrakın zayi olması halinde iptalinin talep edilmesinden önce senede ödeme yasağı konulması için başvuru yapılması gerekir. Ödeme yasağı için mahkemeden ödemeden men kararı alınmalıdır. Ödeme yasağı konulması için emre yazılı senetlerde ödeme yeri veya yetkili hamilin yerleşim yeri Asliye Ticaret Mahkemesine, nama veya hamiline yazılı senetler için borçlunun yerleşim yeri Asliye Ticaret Mahkemesine başvurulması gerekir.
Kıymetli evrakın iptali davası hangi mahkemede açılmalıdır?
Senet üzerindeki hak sahibi tarafından kıymetli evrakın iptali davası borçlunun yerleşim yerindeki Asliye Ticaret Mahkemesinde veya pay senetlerine ilişkinse anonim şirketinin merkezinin bulunduğu yer Asliye Ticaret Mahkemesinde açılmalıdır.
11. Hukuk Dairesi
2014/16649 E.
2015/1710 K.
MAHKEMESİ : ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ
“Dava, zayi sebebiyle kıymetli evrakın iptali istemine dair olup, mahkemece, iptali istenen çekin, davacı elinde iken rızası dışında ziya uğradığı yönünde ve davacının çekin lehtarı olduğu konusunda delil bulunmadığı ve gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Somut olayda davacı tarafından, davaya konu çekin kaybedildiği ileri sürülmüş ve anılan çekin esas içeriği hakkında bilgi sunulmuştur. Esasen hasımsız olarak açılan ve kesin hüküm niteliği de taşımayacak olan bu türden davalarda, davacının mahkemeye olumlu bir kanaat verecek kadar delil sunmasını yeterli saymak gereklidir. Aksinin kabulüyle davacının daha fazlasını ispata zorlanması, zayi sebebiyle kıymetli evrak iptali hükümlerinin uygulanmasını imkânsız hale getirecektir. Dava sırasında yapılacak olan ilanlar sonucunda, hak sahipleri varsa ortaya çıkabilecek ve kendilerine karşı istirdat davası açılabilecek ya da hak sahipleri tarafından hasımlı olarak açılacak bir dava ile, çek iptali kararının iptali talep edilebilecektir. Kaldı ki, dava sürecinde yapılan ilanlar sonrasında da çek üzerinde hak sahibi olduğunu iddia eden kimse de ortaya çıkmamıştır. Bu durum karşısında mahkemece, somut uyuşmazlık yönünden davacı vekilince sunulan mevcut delillerin yeterli sayılarak ve davacının işbu davayı açmasında yasal bir engelin bulunmadığı kabul edilerek bir karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.”
11. Hukuk Dairesi
2016/12638 E.
2018/4213 K.
MAHKEMESİ : TİCARET MAHKEMESİ
“Davacı vekili; müvekkilinin hamili olduğu 31/07/2009 keşide tarihli ve 5.150,00 TL bedelli çekin zayi olduğunu ileri sürerek anılan çekin zayi nedeniyle iptaline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Mahkemece, tüm dosya kapsamına göre; iptali talep olunan çekin keşide tarihinin 31/07/2009 olduğu, bu hali ile çekin zamanaşıma uğradığı ve kambiyo senedi vasfını yitirmiş olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
Dava, zayi nedeniyle çek iptali istemine ilişkin olup, mahkemece, yazılı şekilde, iptali istenen çekin zamanaşımına uğradığı ve kambiyo senedi vasfını yitirdiği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Oysa, 6762 sayılı TTK’nın 563. maddesinde senet üzerinde hak sahibi olan kişinin, zayi olması halinde senedin iptalini mahkemeden isteyebileceği düzenlenmiştir. Zayi nedeniyle kıymetli evrakın iptalini isteyebilmek için gerekli olan şartlardan birisi de senette mündemiç olan hakkın varlığını sürdürmesidir. Bununla birlikte senetteki hakkın zamanaşımına uğramış olması iptal kararı verilmesine engel değildir. (Prof. Dr. Fırat Öztan, Kıymetli Evrak Hukuku, 1997, s.270) O halde mahkemece, iptali istenen çekin, zamanaşımına uğramış olmasının başlı başına çekin iptal edilmesini engellemeyeceği gözetilerek iptal için diğer şartların bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir.
Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali Davası Bingöl
Stajyer Derya MERİÇ
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
