Marka Patent Avukatı Kahramanmaraş
FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU
Fikri Mülkiyet Hakları; Telif hakları ve Sınai haklar olmak üzere ikiye ayrılır.
Telif hakları; 1) İlim-edebiyat eserleri
2) Musiki eserleri
3) Güzel sanat eserleri
4) Sinema eserleri
İşbu haklar münhasıran sahiplerine ait olup, üçüncü kişiler bu hakları izinsiz kullanamaz.
Sınai Mülkiyet hakları; Patent, Marka ve Tasarım gibi hakları kapsamaktadır. İşbu haklar ise sanayi ve tarımdaki buluş, yenilik, tasarım ve özgün fikri ürünlerin ilk uygulayıcıları ile marka ve ticaret unvanı gibi ayırt edici ad ve işaretleri taşıyan ürünleri üretmek, satmak ve hizmetleri sunmak gibi yetkileri, belirli sürelerle sahiplerinin tekeline bırakan ve maddi olmayan haklardır.
- Fikri Mülkiyet hakları, hukukun diğer alanlarından farklı ve kendine özgü (sui generis) niteliklere sahiptir. Bu bağlamda fikri mülkiyet hakları; maddi varlığa sahip olmama, somutlaştığı eşyadan farklı ve süreyle sınırlı olma gibi özellikleriyle eşya mülkiyetinden ayrılır.
- Fikri Mülkiyet Haklarının özellikleri;
- Eşyadan farklı olarak, fikri ürünlerin maddi bir varlığı yoktur; yani bunlar soyut niteliktedir.
- Eşya(maddi) mülkiyetinden farklı olarak fikri mülkiyet hakları ülkesel olarak korunur. (ülkesellik ilkesi) Buna karşılık fikri ürün bir ülkede korunurken , aynı fikri ürün başka bir ülkede değişik gerekçelerle korunmayabilir. Bazen de aynı fikri ürün, değişik ülkelerde farklı koruma şartlarına ve sürelerine tabidir.
- Nesnel/maddi mülkiyetten farklı olarak, fikri mülkiyet haklarında koruma süreye tabidir.
- Fikri ürün, eşya olmadığı gibi somutlaştığı eşyadan farklı bir varlığa ve hukuki rejime sahiptir.
- Fikri ürün, kullanılmakla tükenmez. Sadece fikri ürünün somutlaştığı mal ya da nüsha üzerindeki hak tükenir (tükenme ilkesi). Tükenme ilkesi gereği fikri mülkiyet sahibinin izniyle satışa çıkarılan (orijinal) bir malın, anılan kural gereği tekrar satışı yapılabilir. Bu nedenle sonraki satışlar için hak sahibinden izin almak gerekmez.
- Fikri mülkiyet hakları devir, lisans, rehin ve haciz gibi hukuki işlemlere konu olabileceği gibi miras yoluyla da intikal eder. Manevi haklar bu kuralın istisnasını oluşturur.
- Fikri Mülkiyet hakları eşya olmadığı için ayni hak değildir. Bu haklar, münhasır nitelikte olup sahibine mutlak yetkiler verir. İlgili hak, sadece hak sahibi veya onun izin verdiği kişilerce kullanılabilir.
Şekil tablosu:1
Fikri Mülkiyet Hakları
A)TELİF HAKLARI B)SINAİ MÜLKİYET HAKLARI
-Bilim ve Edebiyat Eserleri -Patentler
(Bilgisayar Programları Dahil) -Faydalı Modeller
-Musiki Eserleri -Tasarımlar
-Güzel Sanatlar Eserleri -Markalar
-Sinema Eserleri -Coğrafi İşaretler
-İşleme ve Derleme Eserler -Geleneksel Özellikli Ürün Adları
(Eser Niteliğindeki Veri Tabanları -Entegre Devre Topografları
Dahil) -Yeni Bitki Çeşitleri
C)BAĞLANTILI HAKLAR -Biyoteknolojik Buluşlar
-İcracı Sanatçıların Hakları -Ticaret Unvanları ve İşletme Adları
-İcrayı Organize Eden Mütesebbislerin Hakları -Alan Adları
-Fonogram Yapımcıların Hakları -Ticari Sırlar
-Film Yapımcıların Hakları -Know-How’lar
-Radyo-TV Kuruluşlarının Hakları
-Sui-Generis Veri Tabanı Yapımcılarının Hakları
Fikri Mülkiyet Hukuku
Şekil Tablosu:2 Fikri Mülkiyet Haklarının Ürün Üzerinde Gösterilmesi Örnek;
Cep Telefonunun;
- Çalınan Müzik ; Telif
- (Nokia, Samsung, İphone) Markası ; Marka
- Dış Görünüm ; Endüstriyel Tasarım
- Nokia Finland ;İşletme Adı
- Nokia Corporation ;Ticaret Unvanı
- Tele+Kamera ; Faydalı Model
- İç Teknik Tasarım ; Patent
FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU
TEMEL İLKELER
- HAKKIN DOĞUMUNA İLİŞKİN İLKELER
1)Tescil ve Ülkesellik İlkesi
Türk hukukunda sınai haklar bakımından tescil ilkesi kabul edilmiştir.Buna karşılık telif haklarında hakkın doğumu bakımından tescil öngörülmemiştir. Diğer bir deyişle, telif haklarında kayıt, tescil ve tevdi gibi formaliteler, hakkın doğumunda kurucu etkiye sahip değildir.
Buluş, marka ve tasarım gibi sınai haklar kural olarak patent ofislerinde tescil ettirilmelidir. Türkiye’de tescil işlemleri eski adıyla Türk Patent Enstitüsü (TPE), yeni adıyla Türk Patent ve Marka Kurumu (Türk Patent) yapmaktadır.
Ülkesellik ilkesi gereğince hangi ülke(ler)de koruma elde edilmek isteniyorsa, o ülke ya da ülkelerde tescil yaptırılmalıdır. Buna göre hak sahileri, Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı’nın (WIPO) Uluslararası Bürosu aracılığıyla tek bir başvuru yapabilir. Böylece tek bir başvuruyla onlarca ülkede marka, patent ya da tasarım tescili yapılabilir.
2) Gerçek Hak Sahipliği ve Teklik İlkesi
Türk fikri mülkiyet hukukunda fikri ürünü geliştiren, o fikri ürünün sahibidir. Bu kurala “gerçek hak sahipliği ilkesi” denir.
Fikri Mülkiyet hukukumuzda gerçek hak sahipliüği ve teklik ilkesi geçerlidir. İlkeye göre, sahibi olmadığı bir markayı, tasarımı ya da buluşu kendi adına tescil ettiren kişinin belgesi hükümsüzlük tehdidi altındadır.
Yeni düzenlemeye göre, önceki hak sahibinin noterden muvafakatname (onay mektubu) vermesi şartıyla, bir markanın aynısı ya da ayırt edilemeyecek kadar benzeri birden çok kişi adına tescil edilebilecek ve marka sahiplerinin iradesiyle birlikte piyasada birlikte var olabilecektir.
3) Önceki Hakların Etkisi
Marka, patent veya tasarım hakkı sahibi, önceki tarihli hak sahiplerinin açtıkları tecavüz davasında kendi tescil belgesine dayanarak savunma geliştiremeyecek; belgesi ola kişiye karşı da tecavüz davası açılabilecektir. Yani tescil belgeleri, gerçek hak sahibine karşı güvenli liman olmaktan çıkmıştır.
4) Rüçhan (Öncelik) İlkesi
Rüçhan ilkesine göre , bir ülkede başvuruda bulunan kişi, başka ülke ya da ülkelerde altı ya da on iki aylık süreler içinde rüçhan (öncelik) hakkından yararlanır.
- HAKKIN SON ERMESİNE İLİŞKİN İLKELER
1)Hakkın Tükenmesi ve Paralel İthalat
Hak sahibi tarafından fikri mülkiyete konu ürünün bir kez satılması durumunda, hak sahibinin sonraki satışlara müdahalesi mümkün değildir.
İlkenin uygulanabilmesi için iki şart birlikte aranır; 1) Ürün, hak sahibi tarafından veya onun izniyle (örneğin, lisans sahibince) piyasaya sunulmalı, 2) Sonradan satışı yapılan ürün orijinal olmalı.
2)Hakkın Süreyle Sınırlı Olması
Maddi (eşya) mülkiyetten farklı olarak, fikri mülkiyet hakları süreye tabidir. Örneğin; patentler yirmi yıl; faydalı modeller on yıl;markalar on yılda bir yenilenmek kaydıyla süresiz; tescilli tasarımlar beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek kaydıyla maksimum yirmi beş yıl ; tescilsiz tasarımlar ise üç yıl süreyle korunur.
3)Sessiz Kalma Nedeniyle Hak Kaybı
Hukukumuzda sessiz kalma nedeniyle hak kaybı müessesi hakkaniyet ilkesine dayandırılmakta olup, kaynağını TMK 2’deki dürüstlük kuralında bulur.
Sessiz kalma nedeniyle hakkın ileri sürülememesi bir hak kaybı olarak kabul edilmektedir. Ancak bu durum, hakkı sona erdiren feragat (vazgeçme) olmayıp, tecavüz edenin fiiline izin verme şeklinde anlaşılmalıdır. Böylece hal genel olarak sona ermemekte, bu durumdan sadece tecavüz eylemine sessiz kalınan kişi ya da kişiler yararlanabilmektedir.
- DİĞER İLKELER
1)Ön Kullanım Hakkı
Bir kişi, ilk başvurudan habersiz ve iyi niyetli bir şekilde söz konusu buluş ya da tasarımı kullanarak üretim için birtakım harcamalar ve yatırımlar yapmış olabilir. Kanun koyucu bu yatırımların boşa gitmesini adil bulmamış ve bu kişilere ön kullanım hakkı tanımıştır.
Ön kullanım hakkı sadece patent, faydalı model ve tasarım gibi sınai haklarla ilgilidir. Markalar ve telif hakları bakımından böyle bir haktan söz edilemez.
2)Kümülatif (Çoklu) Koruma İlkesi
Bir fikri ürün, fikri mülkiyeti düzenleyen birden çok yasanın koruma şartlarını taşıyabilir. Bir fikri ürün birden çok mevzuatın koruma şartlarını aynı anda karşılıyorsa hak sahibi, birden çok mevzuata birlikte dayanabilir. Buna kümülatif (çoklu) koruma ilkesi denir.
FİKRİ MÜLKİYET SİSTEMİNİ OLUŞTURAN UNSURLAR
1)Yasal Altyapı
2)İdari Altyapı
3)Yargısal Altyapı
-Fikri ve Sınai Haklar Mahkemeleri
-Bilirkişiler
-Avukatlar
4)Marka ve Patent Vekillleri
5)Meslek Birlikleri
6)Toplum Bilinci
