Vergi İncelemesinde İhbar
Vergi beyanlarının gerçeğe uygun olarak yapılıp yapılmadığının kontrolü için vergi incelemesi yapılır. Verginin hesaplanabilmesi için mükellef tarafından vergi beyannamesi verilmesi gerekir. Verilen beyanname üzerinden vergi hesaplanması yapılır. Vergi incelemesi; vergi müfettiş yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar vergi inceleme yapma yetkisine sahiptir. Vergi yükümlülerinin kanun ve usullere göre vergi beyanında bulunulup bulunulmadığı denetlenir. Gerekli görülmesi halinde vergi yükümlerinin defter, evrak ve diğer kayıtları incelenebilir.
Türk vergi sistemi, vergiyi doğuran olayın belgelendirilmesi ve bu belgenin belirli süreler içerisinde yasada gösterilen defterlere kaydedilmesi esasını taşır.
Vergi Usul Kanunu’na göre, vergi incelemesi yapacak olan kişilerin memur olduklarına dair ve inceleme yetkisini gösteren resmi bir vesika bulundurması gerekir. Vergi incelemesi yapılmadan önce bu resmi vesika ilgili kişilere gösterilmesi gerekir. Vergi Usul Kanunu 75. maddesine göre takdir komisyonları da vergi incelemesi yapabilir. Ancak takdir komisyonlarının vergi incelemesi yapma yetkisi mutlak değildir.
Vergi İncelenmesinin Yapılma Zamanı
Vergi incelenmesinin ne zaman yapılacağı ilgiliye haber verilmek zorunda değildir. İnceleme, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. Aynı zamanda bir vergi mükellefine daha önce vergi incelemesi yapılmış olması daha sonra yeniden inceleme yapılamayacağı anlamına gelmez. Vergi incelemesi yapılırken matrah, yetkililer tarafından belirlenmiş olsa bile yeniden inceleme yapılabilir.
Vergi incelemesi yapılacak olan kişiye inceleme hazırlığının yapılması için haber verilebilir. Ancak inceleme ani, baskın şeklinde de yapılabilir. Çünkü kanuna göre inceleme yapılacak olan mükellefe önceden haber verilme zorunluluğu yoktur. Ancak bu takdir yetkisinin kullanılırken keyfi kullanılmaması gerekir. Eşitlik ilkesi ve kamu yararı esas tutularak bu takdir yetkisinin kullanılması gerekir.
Vergi incelemesinin yapılacağı zaman kişiden, defter ve belgelerinin daireye getirmesi istenebilir.
Vergi incelemesi, sonucu alınmamış hesap dönemi dahil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi, vergi alacağının doğduğu takvim yılı veya yatırım uygulamasında yatırımcının yatırım ve işletme döneminin de öngörülen özel şartları ihlal etmesi halinde; bu şartların ihlal edildiği yılı izleyen yılın başından itibaren 5 yıldır. 5 yıl içerisinde mükellefe tebliğ edilmeyen tarh ve vergiler zamanaşımına uğrar. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra vergi incelemesi yapılamaz.
Vergi İncelemesi Sebepleri Nedir
Vergi İnceleme Sebepleri
Uygulamada vergi incelemesinin sebepleri ihbar üzerine veya sektör incelemeleri veya benzeri sebeplerle yapılabilir.
İhbar: Mükellefin vergi işlemlerinde yasalara uygun davranmadığına yönelik ihbar yapılması halinde somut bir delil varsa vergi incelemesi yapılabilir.
Sektör İncelemeleri: Faaliyet gösterilen sektörün tamamı vergi incelemesine alınabilir. İdare vergi incelemesinde bulunurken herhangi bir gerekçe göstermeden vergi incelemesi yapabilir.
Vergi denetleme kurulunun risk analiz merkezinde, mükellefin faaliyet göstermiş olduğu alanda hesaplanmış olan risk değişkenlerine göre vergi kaçırmasına dair belirti olması halinde vergi incelemesi yapılabilir. Örneğin, beyannamelerde tutarsızlıklar olması, haklı sebep olmadan kar oranının çok düşük gösterilmesi gibi hallerde mükellefe vergi incelemesi yapılabilir.
Vergi İncelemesinin Hukuki Niteliği
Vergi inceleme işlemleri idare tarafından yapılan hazırlık işlemleri niteliğindedir. Vergi inceleme raporları hazırlık aşamasına ait olduğu için bu raporlara karşı tek başına iptal davası açılamaz. Çünkü vergi incelemesine ait raporlar kesin nitelikli idari işlemler değildir. Ancak inceleme raporlarında vergi mükellefinin daha sonra ki vergisel yükümlülüğünü etkileyen bir durum varsa iptal davasına konu olabilir.
Vergi İncelenmesi Kimlere Yapılır?
Defter ve hesap tutmak, evrak vesikalarını saklamak ve ibraz etmekle yükümlü olan gerçek veya tüzel kişiler vergi incelemesine tabidirler. Vergi Usul Kanunu’na göre, defter tutmak zorunda olanlar; ticaret ve sanat erbabı, ticaret şirketleri, iktisadi kamu müessesleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, serbest meslek erbabı ve çiftçiler defter tutmak zorundadır. Defter tutma mecburiyetinde olmayan gerçek ve tüzel kişiler ise;
- Gelir vergisinden muaf olan esnaf ve gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler
- Gelir Vergisi Kanununa göre kazançları basit usulde tesbit edilenler
- Kurumlar vergisinden muaf olan; İktisadi kamu müesseseleri ve dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler.
Vergi İncelenmesi Nerde Yapılır?
Vergi incelemesi, incelemeye tabi olan iş yerinde yapılır. Ancak iş yerinin müsait olmaması, ölüm, iş yerinin terk edilmesi gibi hallerde inceleme dairede yapılabilir. Vergi incelemesi dairede yapılacağı takdirde mükellefin defter ve kayıtlarını daireye getirmesi gerekir. Defter ve kayıtlar mazeretsiz olarak getirilmezse, ibraz edilmemiş sayılır. Ancak haklı bir sebep dahilinde ibraz edilememişse mükellefe veya vergi sorumlusuna uygun bir süre verilir.
Vergi İncelemesinde İhbar
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
