Marka Olabilecek İşaretler
SMK m.4/1’de, marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılabilecek şekilde sicilde gösterilebilir her işaretin marka olabileceği kabul edilmiştir.
A) KİŞİ ADLARI
Bir kimsenin ad ve soyadı veya bunlardan sadece biri, marka olarak seçilebilir. Seçilecek kişi adının markayı tescil etmek isteyen kişiye ait olması gerekli değildir. Ancak başkasına ait ad ve soyadın tescil edilebilmesi için bu kişiden izin alınması gerekir.
B) SÖZCÜKLER
Bir sözcük veya sözcükler grubu da marka olabilir. Seçilen sözcükler anlamlı olabileceği gibi anlamsız da olabilir. Bir reklam aracı olarak kullanılan sloganlar da marka olabilir. Ancak sloganlar kural olarak marka olma özelliğine sahip olmakla birlikte, herkesin kullanabileceği sıradan sloganlar ile tescil edilmek istenen mal ve hizmetler için tanımlayıcı nitelikteki sloganlar marka olarak tescil edilemez.
C) ŞEKİLLER VE ÜÇ BOYUTLU BİÇİMLER
Ayırt edici nitelik taşımak şartıyla her türlü şekil ve tasarımlar marka olarak tescil edilebilir.
Bu anlamda çizimler, resimler, tasarımlar, desenler, geometrik şekiller, armalar, logolar, grafikler, fotoğraflar ve benzeri şekiller marka olarak tescil edilebilir.SMK m.4/1’de üç boyutlu biçimler açıkça belirtilmemiştir. Ancak üç boyutlu biçimler de, gelişmiş ülkelerin çoğunda olduğu gibi, Türkiye’de de marka olarak tescil edilmektedir. Üç boyutlu şekiller, daha çok tasarım olarak tescil edilmektedir.
D) HARFLER VE SAYILAR
Harf ve sayılar da marka olarak tescil edilebilir. “BMW”, “HP” tanınmış harf markalarına, 404 markası ise tanınmış sayı markasına örnek verilebilr. Özgün bir tasarıma sahip olmayan tek harf ya da rakamın kural olarak ayırt edici niteliğe sahip olmadığı kabul edilir.
E) RENKLER
Gerek ülkemizde gerekse diğer ülkelerde renklerin bir şekil veya sözcükle birlikte marka olarak tescil edilebileceği kabul edilmekle birlikte, herhangi bir şekil veya çizimle somutlaşmamış, belirli bir dış hat çizgisine sahip olmayan soyut renklerin veya renk kombinasyonlarının marka olup olamayacağı tartışmalıdır.
Hakim görüş, soyut renklerin tescil öncesi kullanım sonucu ayırt edici nitelik kazanmadığı sürece tescil edilemeyeceği yönündedir.
Marka Kılavuzuna göre de, ayırt edici nitelik kazandığı yeterli derecede delille ispatlanmadığı sürece kendi başına tek renkten oluşan bir başvurunun başlangıçta ayırt edici nitelikten yoksun olduğu kabul edilmelidir.
F) SESLER
Seslerin ayırt edici nitelikte olmak şartıyla tescil edilmesinde bir engel bulunmamaktadır. Siemens’in notalarla ifade edilen 2004/42960 başvuru numaralı ses markası, Türk Patent tarafından tescil edilen ilk ses markadır.
G) HAREKETLER
SMK m.4/1’de marka sahibine sağlanan korumanın açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla her işaretin tescilinin mümkün olduğu ifade edildiğinden, hareketlerin de marka olarak tescilinde hiçbir engel yoktur.
H) KOKULAR
SMK 4/1’de sayılan işaretler arasında kokular yer almamaktadır. Ancak bu hükümde sayılan işaretler sınırlı sayıda olmadığı gibi, aynı hükümde marka sahibine sağlanan korumanın açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla her işaretin prensip olarak tescilinin mümkün olduğu ifade edildiğinden kokular da , marka olarak tescil edilebilir.
İ) DİĞER İŞARETLER
SMK’da marka olabilecek işaretler arasında sayılmamakla birlikte bir ürün üzerinde yer alan işaretin konumu da marka olarak tescil edilebilir. Konum markaları, belirli bir ürün üzerine yerleştirilen ve konum itibariyle karakterize edilen markalardır.
Tatların marka olarak tescil edilip edilemeyeceği doktrinde tartışmalıdır.
Dokunma/his markaları, bir işletmenin ürünlerini diğer işletmelerin ürünlerinden, ilgili ürünün uyandırdığı dokunma hissi yoluyla ayırt etmeye yarayan markalardır.
Almanya Federal Yüksek Mahkemesi bir kararında dokunma markalarının da kural olarak tescilinin mümkün olduğunu kabul etmiştir.
Hologramlar da bir görüntüyü üç boyutlu halde optik olarak kaydedip tekrar elde edilebilir kılan işaretler olduğundan marka olarak tescil edilebilir.
MARKA ÇEŞİTLERİ
A) MAL MARKASI-HİZMET MARKASI
Mal markası; bir ürünün üzerine veya ambalajına konulan, malın hangi teşebbüs tarafından üretildiğini veya piyasaya sunulduğunu gösteren markadır. Örnek; “Duru” markası…
Hizmet markası ise; bir teşeşbbüsün hizmetlerini başka bir teşebbüsün mal ve hizmetlerinden ayırmak için kullanılır. Örnek; THY, AXA Sigorta …
B) FERDİ MARKA-ORTAK MARKA
Ferdi marka, gerçek veya tüzel kişilerin tek başlarına veya elbirliğiyle kullandıkları markaya denir. Bir markaya elbirliği ile sahip olan paydaşlar, diğer paydaşların izni olmaksızın marka üzerinde tek başına tasarrufta bulunamaz. Zira marka hakkı bir bütündür.
Ortak marka, gerçek veya tüzel kişilerin yeni bir tüzel kişilik oluşturmadan bir araya gelerek aralarında yaptıkları sözleşme hükümleri çerçevesinde sahip oldukları ve kullandıkları markadır.
Birliğe (gruba) üye olan her bir kişi, markanın tümü üzerinde hak sahibi olup markayı tek başına kullanabilir.
Ortak marka, holding markası ile karıştırılmamalıdır. Holding markası, faaliyetler alanları farklı olabilen, ancak aynı aynı hakimiyet çatısı altında bulunan işletmeler tarafından kullanılan markalardır. Holding markası, hakim tüzel kişi (çoğunlukla holding) adına tescilli olup, bağlı işletmeler tarafından da kullanılan ferdi bir markadır.
C) GARANTİ MARKASI
Garanti markası, marka sahibinin izni ve kontrolü altında farklı işletmeler tarafından kullanılan, söz konusu işletmelerin ürettikleri mal veya sundukları hizmetlerin ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi kaynaklarını ve kalitesini garanti etmeye yarayan işaret olarak tanımlanabilir. Örneğin “TSE” markası…
D) ALELADE MARKA-TANINMIŞ MARKA
Alelade marka, yurt içinde ya da yurt dışında ilgili çevreler tarafından bilinmeyen ve belirli bir ürünle ya da hizmetle özdeşleşmemiş markadır.
Alelade markanın aksine tanınmış marka, belli şartların varlığı halinde tescil edildiği mal ve/veya hizmetler dışında da koruma sağlayan markadır. Tanınmış markanın ne ulusal ne de uluslararası mevzuatta tanımı bulunmamaktadır.
Marka Olabilecek İşaretler
E) VEKİL MARKASI
Bir yabancı işletme Pazar şartları nedeniyle markasının Türkie’de kendi adına değil de vekili (temcilcisi) adına tescil edilmesine izin verebilir. Bu tür markalara vekil markası denir.
F) TESCİLLİ MARKA-TESCİLSİZ MARKA
Türk Hukukunda marka koruması kural olarak tescil ile kazanılır. Dolayısıyla ancak usulüne uygun olarak Türk Patent’te tescil edilmiş markalar SMK’nın sağladığı haklardan ve korumadan yararlanır.
Marka hukukumuzda tescil ilkesi geçerli olmakla birlikte, SMK, istisnai olarak, marka hakkının tescile dayanmadan ilk kullanım yoluyla da elde edilebileceğini ve korunabileceğini kabul etmiştir. Ayrıca tescilsiz markalar haksız rekabet hükümlerine göre de korunur.
G) SERİ MARKA
Seri Marka, b,r teşebbüs tarafından tescil edilip kullanılan markanın asli unsuru muhafaza edilerek ve markanın bu teşebbüs ile bağlantısı ve tüketici nezdinde bıraktığı izlenim de korunmak suretiyle, önceki markada yer alan asıl unsurun yanına başkaca tali unsur veya unsurlar eklenerek, önceki markanın kapsadığı mal veya hizmetlerin tüketiciye yenilenmiş bir marka imajı sunulmasıdır. Örneğin; “Ece Man”, “Ece Woman”, “Ece Baby”…
