Hukuki El Atmada İdare İle Uzlaşma Zorunlu Mudur Bilecik
İdarenin kamusal ihtiyaçları veya kamunun yararı gerekçesi ile özel mülkiyet olan bir taşınmaza el atmasına hukuki el atma denir. Aslında Kamulaştırma Kanunu Ek 1 Madde ile hukuki el atmaya dayalı tazminat taleplerinde önce idareye başvurulması ve uzlaşma görüşmelerinin tamamlanmasını düzenlenmiştir. Ancak bu düzenleme Anayasa Mahkemesinin kararı ile Anayasa’ya aykırı bulunarak kaldırılmıştır. Nitekim mülkiyet hakkı Anayasa tarafından korunan bir haktır. Ve mülkiyet hakkı temel hak ve özgürlüklerimizden biri olarak, sahibine geniş yetkiler verir. Ancak bu hakka idare tarafından müdahale edilebilmektedir.
İdare imar planını hazırlar ve taşınmazın kullanım amacını belirler. Bazen de özel mülkiyette olan taşınmazın genel hizmetlere ve resmi kurumlara ayırılarak, malikinin tasarruf yetkisini sınırlandırmaktadır. Dolayısıyla kişilerin mülkiyet hakkının özüne dokunmaktadır.
Kamulaştırma Kanunu’na eklenen ek 1 madde ile idarenin taşınmaza hukuken el atmasından sonra imar planının kesinleştiği tarihten itibaren 5 yıl içerisinde imar planına uygun olarak taşınmazın kamulaştırma işlemi tamamlanmalıdır. Bu süre içerisinde idare tarafından gerekli işlemler yapılmazsa taşınmaza hukuken el atılmış olur. Dolayısıyla malikin tasarruf yetkisi kısıtlanmış olur. Bu halde idare aleyhine idari yargıda dava açılabilir. Ancak söz konusu ek1 maddesi gereği dava açılmadan önce idareye başvurulması ve kamulaştırma süreci ile ilgili uzlaşma süreci başlatılması gerekiyordu. Anayasa Mahkemesinin kararıyla da hukuki el atmaya ilişkin tazminat taleplerinde önce idareye başvuru ve uzlaşma süreci başlatma zorunluluğu Anayasaya aykırı bulunması nedeniyle kaldırılmıştır. Dolayısıyla açılacak olan davalarda önce idareye başvurma ve uzlaşma sürecini başlatma zorunluluğu kalkmıştır. Artık taşınmazlarına imar planındaki değişiklikten kaynaklı hukuken el atılan malikler doğrudan idare aleyhine dava açabilir.
Hukuki El Atmada İdare İle Uzlaşma Zorunlu Mudur Bilecik
Kamulaştırma Kanunu ek 1 Maddesinin Anayasa Mahkemesi Tarafından İptali
Bu madde ile taşınmazına 07.09.2016 tarihinden önce hukuken el atılmışsa malik dava açmak 5 yıl beklemesi gerekirdi. İdarenin 5 yıl içerisinde kamulaştırmaya dair hiçbir işlem yapmaması halinde öncelikle idareye başvuru yapılmalı ve uzlaşma yoluna gidilmeliydi. Bu süreçten sonra dava açılabilirdi. Ancak bu 5 yıllık sürenin uzunluğu dolayısıyla maliklerin mağduriyetine yol açmaktadır. Bu konuda Anayasa Mahkemesine birçok başvuru olmuştur. Bu hüküm Anayasaya aykırılığı sonucundan dolayı Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.
Anaysa Mahkemesi, Anayasanın 13. maddesindeki temel hak ve özgürlüklerinin özüne dokunulmaması gerektiğini belirtmiştir. Temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılabilmesi için ise yine kanundaki ölçütler baz alınacaktır.
- öze dokunma yasağı
- Anayasaya bağlılık
- temel hak ve özgürlüklerin ancak kanunla sınırlandırılabilir
- Sınırlandırmanın ölçülü olması
- Anayasanın sözüne ruhuna, demokratik toplum düzenine ve laik cumhuriyetin gereklerine uygun olmalıdır.
Anaysa mahkemesi söz konusu maddeyi iptal ederken mülkiyet hakkına idarenin müdahalesinin ölçüsüz oluğunu yani orantılılık ilkesine aykırı bulmuştur. Ölçülülük ilkesi gereği sınırlandırmanın elverişli, gerekli ve orantılı olması gerekir. Çünkü kamulaştırma sürecindeki bu uzun süre malikin mülkiyet hakkına hem müdahale hem de zararlarının artmasına yol açmaktadır. Bu nedenle idarenin yapmış olduğu bu işlem kamu yararına olsa dahi malikin orantısız olarak mağduriyetine yol açmaktadır.
Kamulaştırmasız Hukuki El Atmada İdareye Karşı Dava Açılması
Taşınmazına hukuken el atılan malik, taşınmazın bedelinin tazmini talebiyle, el atan idareye karşı dava açabilir. Davayı açabilmek için bazı şartların varlığı gerekir.
- İmar planı kesinleşmiş olmalıdır.
- İmar planının kesinleşmesinin üzerinden 5 yıl geçmesine rağmen kamulaştırma işlemlerine başlamamış olması gerekir.
- Malikin taşınmazı, imar planında yeşil saha, park, cami gibi kamuya ayrılan bir alanda bulunmalı veya imar uygulamasından dolayı ortaklık payı %45 üzerinde olmalıdır.
Hukuki El Atmada İdare İle Uzlaşma Zorunlu Mudur Bilecik
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
