İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi Davası) | İstanbul
Ortaklığın giderilmesi davası, ortaklığın sonlanması için açılması gereken bir davadır.
Birden fazla kişinin bir mal üzerinde malik olduğu, ortak mülkiyet çeşidi Türk hukukunda 2 tiptir:
- Paylı mülkiyet
- Elbirliği mülkiyeti.
Bir mal üzerinde birden fazla malik olması halinde; malın kullanımı, idaresi ve tasarrufları üzerinde birlikte karar vermek zorunda olabilirler. Bu durumda da malikler arasında uyuşmazlıklar çıkabilir. İşte bu halde malikler arasındaki bu ortaklığın giderilmesi gerekmektedir.
Paylı Mülkiyet: Bir mal üzerinde birden fazla kişinin malik olduğu bir mülkiyet tipidir. Maliklerin aralarındaki ilişki paydaşlıktır. Her paydaşın mal üzerindeki pay oranları belirlidir. Her iki paydaşta malın tamamı üzerinde payları oranında maliktirler. Paylı mülkiyette her paydaş malı kullanma ve yararlanma hakları vardır. Paylı mülkiyette, paydaşın payını devretmesi mümkündür.
Elbirliği Mülkiyeti: Elbirliği mülkiyeti ancak kanunda öngörülen hallerde doğabilir yahut sözleşme ile belirlenebilir. Örneğin mirasın açılması ile birlikte miras üzerinde mirasçılar arasında bir ortaklık doğar. Bu ortaklık mirasçılar elbirliği mülkiyetidir. Elbirliği ile mülkiyet halinde yine mal üzerinde birden fazla kişi maliktir. Malikler arasındaki ilişki ortaklık ilişkisidir. Ortakların mal üzerindeki payları belli değildir. Dolayısıyla ortakların hepsinin malın her bölümünde mülkiyet hakkı vardır. Ortaklar tek başına taşınmaz üzerinde tasarruf yetkisinde sahip değildir. Ortakların hepsinin oybirliği gerekir. Elbirliği ile mülkiyette ortaklığın devri mümkün değildir.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Nasıl Açılır?
Ortaklığın giderilmesi davasında, malikler açısından ortaklığın devamına katlanamıyorlarsa; ortak mülkiyet halinde kalmaya zorlanamazlar. Bu yüzden ortaklığın giderilmesi davası açılmalıdır.
İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi Davası) | İstanbul
Ortaklık 2 şekilde sonlandırılabilir:
- Aynen Taksim Edilerek Ortaklık Giderilebilir: Malın aynen taksim edilmesi isteniyorsa ortaklardan birinin talepte bulunması yeterlidir. Ortaklık aynen taksim yoluyla giderilmek isteniyorsa mahkeme aynen taksimin mümkün olup olmadığını inceleyecektir. Çünkü taşınmazın yüzölçümü, pay ve paydaş sayısı, imar mevzuatına uygun olup olmaması gibi konuların araştırılması gerekir. Aynı zamanda paylaşım yapıldığı zaman taşınmaz üzerinde değer kaybı oluşacaksa aynen taksim suretiyle ortaklık giderilemez. Eğer mümkün değilse satış suretiyle ortaklık giderilir. Aynı zamanda aynen taksim yolu mümkünse ve eğer ki paylaştırma yapıldığı zaman parçalar birbirine denk düşmüyorsa; eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verilecektir.
- Satış Yoluyla Ortaklık Giderilebilir: Taşınmaz üzerindeki ortaklık aynen taksim yolu ile giderilemiyorsa; taşınmazın satışı ile ortaklık sonlandırılır. Taşınmazın satımı, icra dairesi veya satış memurluğu tarafından gerçekleştirilir. Daha sonra satış memuru mal için kıymet takdiri yapacaktır. Taşınmaz üzerindeki kıymet takdiri bilirkişi tarafından yapılır. Taşınmazın satışı açık artırma usulü ile gerçekleşecektir. Ancak paydaşlar açık artırmanın sadece kendi aralarında yapılmasını istiyorlarsa; bütün paydaşların rıza vermesine bağlıdır.
- Ortaklar kendi aralarında bir anlaşma yaparak ortaklığı bitirebilirler. Eğer anlaşma sağlanamıyorsa; ortaklığın giderilmesi davası açılmalıdır.
- Ortaklığın giderilmesi davası basit yargılama usulünde görülür. (Dava dilekçesi ve cevap dilekçesi verildikten sonra yargılama aşamasına geçilir. Yani dilekçeler teatisi usulü yolu izlenmez.)
- Ortaklığın giderilmesi davasında ortaklığın giderilmesini isteyen davacı yabancı uyruklu ise; dava açılırken teminat yatırması gerekir.
- Ortaklığın giderilmesi davasında esas olan taşınmazın aynen taksim yoluyla paylaştırılmasıdır. Bu nedenle eğer aynen taksim yoluyla paylaştırılması mümkün değilse satış suretiyle paylaştırma talep edilebilir. Aksa halde reddedilir.
- Dava aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesi talebi ile açılmışsa ve aynen taksim mümkün değilse; mahkeme kendiliğinden malın satışına karar veremez. Satış yoluyla ortaklığın giderilmesi talep edilmelidir.
- Ortaklığın giderilmesi için dava açılan taşınmaz üzerindeki bütünleyici parçaların kime ait olduğu konusunda tartışmalar varsa; ayrıca muhdesatın aidiyeti tespiti davası açılır. Bu sırada ortaklığın giderilmesi davasında bekletici mesele yapılarak açılan davanın sonuçlanması beklenir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasını Kim Açar?
Herhangi bir paydaş maldaki ortaklığa son verilmesini talep edebilir. Davayı açan paydaş diğer tüm paydaşların hepsini davalı olarak göstermek zorundadır. Aksi halde dava reddedilecektir. Dava sürerken paydaşlardan birinin ölmesi halinde; ölen paydaşın mirasçıları davaya devam edebilir. Eğer ölen paydaş davalı ise mirasçıların tümü davalı olarak gösterilmelidir.
Ortaklığın giderilmesi davasında duruşmaya gelmeyen ortak mülkiyet hakkını kaybetmez. Yine dava sonucunda mal üzerindeki hakkına kavuşur.
Ortaklığın Giderilmesi Hangi Durumlarda İstenemez?
- Malikler arasında paylaşma isteme hakkının kaldırılması (idame-i şuyu) sözleşmesi yapılmışsa ortaklığın giderilmesi yapılamaz. Örneğin 5 kişinin bir arsa alacağını düşünelim. Bu arsa üzerinde inşaat yapma fikirleri var. Ancak daha sonra ortaklardan birinin ortaklığı bozup payını satabilir yahut ortaklığın giderilmesi davasını açabilir. İşte bu nedenle idame-i şuyu sözleşmesi yapılarak ortaklığın giderilmesi davası açması engellenebilir. Bu sözleşme ile tapu kütüğüne şerh verilebilir. Ancak bu sözleşme en fazla 10 yıllık yapılabilir.
- Eğer mal sürekli bir amaca özgülenmiş ise paylı mülkiyete devam ettirme yükümlülüğü olabilir. Örneğin taşınmaza aile konutu şerhi konulmuş olması yahut paylı mülkiyete tabi bir fabrika alınmış ve alınma amacı uzun vadeli bir yatırımdır, dolayısıyla sürekli bir amaca özgülenme hali vardır.
- Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz. Örneğin deprem olması veya o dönemki piyasanın durumu, ortaklardan birinin ağır hasta olması gibi.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Nerde Açılır?
Ortaklığın giderilmesi davası taşınmazın bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesinde açılır.
İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi Davası) | İstanbul
Ortaklığın Giderilmesi Davası Yargıtay Kararları
- Yargıtay 20. Hukuk Dairesi 2019/2067 E. 2019/4067 K. 17.06.2019
Paydaşlığın (ortaklığın) giderilmesi davaları, paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda paydaşlar (ortaklar) arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisini sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan, iki taraflı, tarafları için benzer sonuçlar doğuran davalardır. Paydaşlığın (ortaklığın) satış suretiyle giderilmesine ilişkin davalarda taşınmaz üzerinde bulunan bina, ağaç v.s. gibi bütünleyici parçaların (muhdesat) kime ait olduğu konusunda uyuşmazlık olup da bunlar üzerinde bazı paydaşların (ortaklar) hak iddia etmeleri ve öncelikle bu uyuşmazlığın giderilmesini istemeleri halinde o paydaşa görevli mahkemede dava açmak üzere HMK’nın 165. maddesi uyarınca uygun bir süre verilmelidir. Mahkemece verilen süre içerisinde dava açıldığı takdirde sonucunun beklenmesi, açılmadığı takdirde o konuda uyuşmazlık yokmuş gibi davaya devam edilmesi gerekir.
Yargıtay’ın bu kararına göre taşınmaz üzerindeki bütünleyici parçaların kime ait olduğu konusunda uyuşmazlık varsa ortaklığın giderilmesi davası sırasında hakim ayrıca muhdesatın aidiyeti tespiti davası açılması için süre verecektir. Verilen süre içerisinde dava açılmazsa uyuşmazlık yok sayılarak davaya devam edilir.
İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi Davası) | İstanbul
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
