Müşterek Çocuğun Yurtdışına Çıkış İzni
Boşanma kararı veya ayrılık kararı sonrası velayete sahip olan eş çocukla ilgili tüm kararları diğer eşin rızası olmadan alabilir. Ancak aksine bir mahkeme kararı varsa eş, velayete sahip olsa dahi çocuğu yurt dışına çıkaramaz. Ayrıca velayete sahip olmayan eş, çocuğun yurt dışına çıkarılmasını istemiyorsa mahkemede dava açarak bunu engelleyebilir ve velayetin değiştirilmesi davası da açabilir. Zira müşterek çocuk yurtdışına sürekli olarak çıkarılıyorsa yani çocuğun yerleşim yeri değiştiriliyorsa, velayet hakkının kötüye kullanılması söz konusu olabilir. Nitekim velayete sahip olmayan eşin de çocukla kişisel ilişki kurma hakkı vardır. Ve bu hak engellenemez.
Bazı ülkeler, velayet altında olan çocuğu ülkesine kabul ederken bazı evraklar isteyebilir. Muvafakatnamenin gerekip gerekmediği tam anlamıyla bulunulacak olan ülke ile ilgilidir. Bu nedenle önceden muvafakatname için bilgi alınması gerekir.
Bazı ülkeler velayet altındaki olan çocuğu ülkesine alırken, diğer eşten muvafakatname alınmış olmasını isteyebilir. Ancak bunun dışında çocuk geçici süreli olarak yurtdışına çıkarılması halinde diğer eşin rızasına ihtiyacı yoktur. Zira velayet hakkı anayasal bir güvence altında olan seyahat etme hakkını kapsamaktadır.
Müşterek Çocuğu Geçici Olarak Yurtdışına Çıkarılması
Velayet hakkı ebeveynlerden sadece birinde ise ve çocuk yurtdışına geçici bir süre çıkarılıyorsa diğer eşten izin alınmasına gerek yoktur. Bu durum Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde de desteklenmektedir. Ancak bazı ülkeler diğer ebeveynden çıkış için izin belgesi alınması halinde vize verebiliyor. Çıkış izin belgesi alınması gereken eş velayetin kendisinde olmayan eş olsa bile bazı ülkelerin kuralları bu yönde olabilir.
Genellikle velayet hakkına sahip olan eş, diğer eşten izin almadan çocuğu yurtdışına geçici bir süre çıkarabilir olsa dahi; velayete sahip olmayan eş çocuğun kaçırılmak amaçlı yurt dışına çıkarıldığını düşünüyorsa mahkeme tarafından yurt dışına çıkışın yasaklanmasına karar verilmesini isteyebilir. Tabi ki bu kararın alınması çok kolay değildir. Çünkü yurtdışına çıkış yasağı kararı; çocuğun seyahat özgürlüğüne bir müdahaledir.
Müşterek Çocuğu yerleşmek Amaçlı Yurtdışına Çıkarılması
Velayet hakkı kendisinde olan eş çocuğu yerleşmek üzere başka bir ülkeye götürmek istiyorsa; bu halde diğer ebeveyn velayet hakkının yeniden incelenmesi için mahkemeye müracaat edebilir. Müşterek çocuğun sürekli olarak yurt dışında bir ülkeye götürülmesi uluslararası sözleşmeler kapsamında da ihlale müsaittir. Aynı zamanda Avrupa insan hakları sözleşmesinde de bu durum velayet hakkının kötüye kullanımı olarak adlandırılmaktadır. Bu nedenlerle velayetin kendisinde olmayan eşin mahkemeye müracaat ederek “velayetin değiştirilmesi davası” açabilir. Zira velayete sahip olan eşin, çocuğun mutad yerleşim yerinin başka bir ülkeye taşınması söz konusudur. Bu durumda hakkın kötüye kullanımı vardır. Nitekim velayete sahip olmayan eşin çocukla kişisel ilişki kuracağı bazı zaman dilimleri vardır. Bu halde hem çocuğun hem de velayete sahip olmayan eş bakımından ihlal oluşmaktadır.
Velayet Altındaki Çocuk İçin Yurtdışına Çıkış Yasağı Kararı Alınabilir Mi?
velayete sahip olan eş, diğer eşin çocukla görüşmesini engellemek için çocuğu sürekli olarak yurtdışına götürmek istiyorsa; çocuk hakkında yurtdışına çıkış kararı verilebilir. Ancak yurtdışına çıkış yasağı kararı almak demek; bir kişinin anayasa ile güvence altına alınmış olan seyahat hakkını engellemek demektir. Yani bir hak ihlali durumu söz konusu olur. Bu nedenle mahkeme bu kararı uygulayabilmesi için somut delillerin varlığına bakar.
Müşterek Çocuğun Yurtdışına Çıkış İzni
Çocuğun Yurtdışına Çıkarılması Halinde Vasi Tarafından Muvafakatname Verilmesi
18 yaş altındaki çocuklar için vize alınabilmesi için vasi tarafından noterde “yurtdışına çıkış izni” belgesi alınmalıdır. Eğer eşler birlikte ise her iki eşte birlikte noterde bulunmalıdır. Ancak eşler boşanmışsa velayet hakkına sahip olan eşin tek başına muvafakatı yeterlidir. Her yurtdışına çıkışta muvafakatname istenmemektedir. Olayın özelliklerine göre bu durum değişebilir.
Çocuk yurtdışına çıkacak ise ebeveynlerden izin alınması gerekir. Bu belgenin adı muvafakatnamedir. Muvafakatname ile Emniyet Müdürlüğüne veya notere başvuru yapılacaksa belge son 6 ay içerisinde düzenlenmiş olmalıdır.
Yargıtay Kararı
Hukuk Genel Kurulu 2012/799 E. , 2013/389 K.
- Anne yabancı uyruklu olsa dahi Seyahat özgürlüğünü yasaklamayı gerektirecek somut deliller yoksa yurt dışına çıkış yasağı kararı verilmeyebilir.
Müşterek çocuğun anne tarafından yurt dışına kaçırılabileceği endişesiyle yurt dışına küçüğün çıkışının yasaklanması, anneye ait olan velayet görevini aksatması yanında sürekliliği itibariyle de 1982 Anayasası’nda düzenlenen ve temel hak niteliğinde olan seyahat özgürlüğüne aykırıdır (m.23).
Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla belirli bir süre ile sınırlanabilir(m.13) .
Anayasa’nın 23.maddesine göre, ilke olarak seyahat özgürlüğünün sürekli olarak sınırlandırılması mümkün değildir. Bu özgürlük ancak, çocuğun korunması amacıyla tedbiren geçici bir süre sınırlandırılabilir.
Ayrıca, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’ye) Ek 4 No’lu Protokolü’n (1968) “bir devletin ülkesi içinde seyahat özgürlüğü ve ülkesinden ayrılma özgürlüğü” başlığını taşıyan 2.maddesinin ikinci fıkrasında; “Herkes kendi ülkesi dahil herhangi bir ülkeden ayrılmakta özgürdür.”
Aynı maddenin üçüncü fıkrasında ise; “Bu hakların kullanılmasına ulusal güvenlik veya kamu güvenliği yararına, kamu düzeninin korunması, suçun önlenmesi, sağlığın ya da ahlakın korunması için veya başkalarının haklarının ve özgürlüklerinin korunması amacıyla, demokratik bir toplumda gerekli ve yasaya uygun kısıtlamalardan başka hiçbir kısıtlama getirilemez.” denilmek suretiyle seyahat özgürlüğü, garanti altına alınmıştır.
Somut olayda, annesi yabancı ülke uyruklu ancak kendisi Türk Vatandaşı olan küçük çocuğun yurt dışına çıkışını ve dolayısıyla seyahat özgürlüğünü yasaklamayı gerektirecek yasal koşulların bulunmadığı her türlü duraksamadan uzaktır.
Müşterek Çocuğun Yurtdışına Çıkış İzni
Stajyer Av. Merve ÇATAR
Makale Yazarlığı İçin
Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere asalhukukdanismanlik@gmail.com adresine gönderebilirler.
