Ölüme Bağlı Tasarruf Nedir | Vasiyet 2023
Ölüme Bağlı Tasarruf Nedir?
Miras bırakanın ölümünden sonra meydana gelmesini arzu etmiş olduğu hususlara ilişkin her türlü irade açıklaması, ölüme bağlı tasarruf olarak nitelendirilir. Ölüme bağlı tasarruf, niteliği gereği malvarlığına değil terekeye ilişkindir ve yapıldığı anda hüküm doğurmaz. Sonuç, ancak miras bırakanın ölümünden sonra gerçekleşir. Ölüme bağlı tasarruflar, vasiyetname hazırlama ve miras sözleşmesi akdetme şeklinde iki türlü yapılabilir.
Ölüme Bağlı Tasarruf Çeşitleri
Mirasçı Atama
Miras bırakan kişi, mirasının tamamı ya da belirli bir oranı için bir ya da birden çok kişiyi mirasçı olarak atayabilir. Mirasın tamamını ya da belirli bir oranını almasını içeren her tasarruf, mirasçı atanması sayılmaktadır.
(4721 Sayılı Medeni Kanun m. 516)
Yedek mirasçı atama
Mirasbırakan, atadığı mirasçının kendisinden önce ölmesi veya mirası reddetmesi hâlinde onun yerine geçmek üzere bir veya birden çok kişiyi yedek mirasçı olarak atayabilir.
Artmirasçı atama
Miras bırakan, ölüme bağlı tasarrufuyla önmirasçı atadığı kişiyi, mirası, artmirasçıya devretmekle yükümlü kılabilir (TMK m. 521). Tasarrufun geçiş anı belirtilmemişse önmirasçının ölümü ile miras artmirasçıya kalır. Eğer tasarrufun geçiş anı belirtilmişse mesela mirasbırakan; evini A’ya bırakmış A’nın da 10 yıl sonra evi B’ye vermesini istemişse ve fakat A, 10 yıl dolmadan ölmüşse bu durumda teminat karşılığında ev A’nın mirasçılarına teslim edilir. 10 yıl dolunca A’nın mirasçıları evi B’ye devretmek zorundadırlar.
Belirli mal bırakma
Miras bırakan, bir kimseye onu mirasçı atamaksızın belirli bir mal bırakma yoluyla kazandırmada bulunabilir. Kendisine mal bırakılan kişi gerçek veya tüzel üçüncü kişi olabileceği gibi, yasal mirasçı da olabilir.
Yüklemeler
Yüklemeler (mükellefiyetler), miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufta bulunarak, belirli kişilere bazı ödevler yüklemesidir. Koşul (şart) ile yükleme birbirinden ayrı kavramlardır. Miras bırakan, ölüme bağlı tasarruflarını koşula/şarta da bağlayabilir. Miras bırakanın, kardeşinin okulu bitirmesi hâlinde x marka arabasının ona verilmesini öngörmesi şarta örnektir.Bahçedeki ağaçların kesilmemesi, bir hayvana bakılması ya da iki öğrenciye burs verilmesi gibi istekler yüklemelere örnek gösterilebilir. Bağımlı yükleme; eğer mirasçı atananlara ya da belirli mal bırakılan kişilere tasarrufta bulunulurken aynı zamanda yüklemede/yüklemelerde de bulunmuşsa bağımlı yüklemeden söz edilir. Örneğin, apartmanını bıraktığı vasiyet alacaklısının bir daireyi karşılıksız olarak bakıma muhtaç yaşlılara kullandırmasını istemesi gibi.
Ölüme Bağlı Tasarruf Nedir | Vasiyet 2023
MİRAS SÖZLEŞMESİ
Vasiyetnameden farklı olarak miras sözleşmesi, bağlayıcıdır. Miras sözleşmesi ile, mirasbırakan bağlayıcı olarak terekesi üzerinde maddi anlamda bir ölüme tasarrufta bulunabilir veya karşı tarafın kendi terekesi üzerinde doğacak olan mirasçılık hakkından vazgeçmesini sağlayabilir.
Miras sözleşmesi yapabilmek için kişinin tam fiil ehliyetine sahip olması gerekir. Başka bir deyişle kişinin ayırt etme gücüne sahip ve ergin olması, kısıtlı bulunmaması gerekir. Bu kural, yalnızca ölüme bağlı tasarrufta bulunan taraf için geçerlidir. Ölüme bağlı tasarrufta bulunmayan taraf genel ehliyet kurallarına tabiidir.
Miras Sözleşmesi Çeşitleri
Tek Taraflı Miras Sözleşmesi
Taraflardan sadece biri terekesi üzerinde tasarrufta bulunuyorsa tek taraflı miras sözleşmesi söz konusu olur.
Tasarrufta bulunmayan taraf ya miras bırakanın iradesini kabul eder ya da sağlararası borca girer.
İki Taraflı Miras Sözleşmesi
Her iki tarafında kendi terekesi üzerinde tasarrufta bulundukları miras sözleşmeleri iki taraflıdır.
İvazlı Miras Sözleşmesi
Taraflardan biri ölüme bağlı tasarrufta bulunurken diğer taraf sadece kabul etmekte ise ivazlı miras sözleşmesi söz konusu olur. Tasarrufta bulunmayan taraf borç altına girmemektedir.
İvazsız Miras Sözleşmesi
İvazsız miras sözleşmesinde taraflardan biri ölüme bağlı tasarrufta bulunurken diğer tarafta sağlararası borç altına girmektedir.
Olumlu Miras Sözleşmesi
Miras bırakan, karşı taraf veya üçüncü kişi yararına bağlayıcı bir ölüme tasarruf yapar.
Mirasçı atama, belirli mal bırakma, vasiyet alacaklısı gibi tasarruflar olumlu miras sözleşmesi ile yapılabilir.
Olumsuz Miras Sözleşmesi
Olumsuz miras sözleşmesine uygulamada mirastan feragat sözleşmesi de denir.
Mirasçının, miras haklarından ivazlı veya ivazsız olarak vazgeçmesidir (feragat etmesi).
Vasiyet
Vasiyet, miras bırakanın tek taraflı irade açıklaması ile, mirasıyla ilgili olarak ölümünden sonrası hakkında tasarrufta bulunmasıdır.
VASİYETNAME
TMK’ nun 502. maddesine göre; “Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve onbeş yaşını doldurmuş olmak gerekir.” Kanun’un aradığı kriterler sadece “ayırt etme gücüne sahip olmak” ve “15 yaşını doldurmuş olmak” olduğundan kişinin kısıtlanmış olması, vasiyetname hazırlamasına engel teşkil etmeyecektir.
Ayırt etme gücü; kişinin yaptığı hukuki işlemin sebep ve sonuçlarını anlayabilecek durumda olmasıdır. Ayırt etme gücünün vasiyetnamenin yapıldığı anda bulunması gerekir. Vasiyetname yapılırken bulunmayan ayırt etme gücünün sonradan kazanılması, vasiyetnameyi geçerli hale getirmeyecektir.
Vasiyetname yapma, kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır, dolayısıyla yasal temsilci vasıtası ile yapılamayacak bir hukuki işlemdir.
Vasiyetname üç farklı şekilde düzenlenebilmektedir.
-Resmî vasiyetname
-El yazılı vasiyetname
-Sözlü vasiyet
Resmî Vasiyetname
Resmî vasiyetname, vasiyetnamenin düzenlenmesine resmî bir memurun katıldığı vasiyetnamedir. Resmî memur; sulh hâkimi, noter veya konsoloslar gibi kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir. Resmî vasiyetname şu şekilde gerçekleşir: Mirasbırakan resmî memur önünde isteklerini açıklar. Memur, mirasbırakanın iradesini yazar ya da yazdırır. Yazılı metin oluştuktan sonra, bu metin mirasbırakan tarafından okunur ve imzalanır. Peşine de memur vasiyetnameye tarih koyar ve imzalar.Bazı kişilerin resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur ya da tanık olarak katılması yasaklanmıştır. Bu kişiler; fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okuryazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleridir.
El Yazısı İle Vasiyetname
El yazılı vasiyetname MK m.538 de düzenlenmiştir. Medeni Kanuna göre el yazısı ile yapılan vasiyetnamede; metnin tümünün vasiyetçinin el yazısı ile yazılması zorunludur. Vasiyetnamenin el yazısı ile yazılması zorunluluğuna tarih ve imza da dahildir. Bu şekilde vasiyetnamenin başkaları tarafından tahrif edilmesi önlenmek istenmiştir. Vasiyetçi, bu vasiyetname türünü kendi el yazısı ile yazmak ve tarih atarak imzalamak zorundadır. Aksi takdirde şekil şartlarına uyulmamış olur.
Bu durumda vasiyetname şekil eksikliğinden yoklukla sakat olur. Bu vasiyetname türü ancak okuma-yazma bilen kişilerce düzenlenebilir. Okuma yazma bilip de başka bir engel nedeni ile yazı yazmayanlar bu vasiyetname türünü yapamazlar. Vasiyetnameye yapılacak ekleme ve çıkarmalar vasiyet edenin kendi el yazısı ile yazılmak zorundadır. Vasiyetname birden fazla günde hazırlanmışsa düzenleme tarihi olarak vasiyetnamenin tamamlandığı gün yazılmalıdır. İmzanın el yazısı ile atılması gerekir.
Başka hiçbir şekilde atılan imza geçerli olmaz. İmza vasiyet metninin en alt kısmına atılmalıdır. İmza olmayan vasiyetname şekil yönünden eksik olduğundan iptali istenebilir. Hatta, imza olmayan vasiyetnamelerde vasiyet yapma iradesinin olmadığı ve dolayısıyla bunun yokluk ile geçersiz olduğu ileri sürülebilir.
Sözlü Vasiyet
Olağanüstü durumlarla sınırlı olmak üzere, sözlü vasiyete geçerlilik tanındığı durumlar vardır. Bu olağanüstü haller şunlardır:
Ölüm Tehlikesi Hali
Ulaşımın Kesilmesi
Hastalık
Savaş
Ve Benzeri Olağanüstü Durumlar
nedeniyle resmi ve el yazılı vasiyetname yapılamaması gerekir.
Bu halde miras bırakan son arzularını ve iradesini iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Resmi vasiyetnamede bulunan okur yazar olma şartı sözlü vasiyetnamede bulunmamaktadır.
Tanıklardan biri sözlü vasiyetnameyi yazar ve diğerine imzalatır. En kısa zamanda da söz konusu belgeyi bir sulh veya asliye mahkemesine verirler. Dilekçeleri ile birlikte miras bırakanın vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini ve vasiyetçinin son arzularının olağanüstü durum içerisinde kendilerine anlattıklarını hakime beyan ederler.
